Çoklu Ortam Uygulamalarında Görsel Tasarım ve İlgili Araştırmalar

1-For Whom Is a Picture Worth a Thousand Words? Extensions of a Dual-Coding Theory of Multimedia Learning (Mayer & Sims, 1994)

Bu makalede Mayer ve Sims bireysel farklılıkların öğrencilerin görsel ve sözel öğrenmelerini nasıl etkilediğine bakmışlar.

Deney 1	Katılımcılar	Materyal
Düşük ve yüksek uzamsal yetenek ölçülerine sahip düşük deneyimli öğrencilerin bisiklet pompasının nasıl çalıştığını öğrenmesi.(Şekil 1)	Mekanik cihazlar hakkında kapsamlı ön bilgiye sahip olmayan 86 üniversite öğrencisi.	Kağıt-kalem materyaller:Anket, bir zihinsel döndürme testi, kağıt katlama testi ve bir problem çözme testi.   Bilgisayar tabanlı materyaller, sırasıyla (a) bir animasyonun üç sunumunu ve aynı anda anlatım (eş zamanlı program),  (b) bir animasyonun ardından bir anlatımın üç ardışık sunumu (A-N ardışık program)   (c) bir programın üç ardışık sunumu bir animasyon tarafından takip edilen anlatım (N-A ardışık program)

Görsel öğrenme üzerine yapılan çalışmalar sözel öğrenmeden daha az olsa da yapılan çalışmalar sözel ve görsel öğelerin birlikte sunulmasının olumlu etkisinden bahsetmektedir. 

Çalışmayı yapmalarına neden olan soru şu: Öğrencilerin bilimsel bir metinden anlamlı öğrenmeyi gerçekleştirebilmeleri için sözel ve görsel öğeleri nasıl tasarlamalıyız? 

Bu çalışmada bakılan bir sistemin çalışması ile ilgili bilginin görseli ve sözel anlatımı eş zamanlı mı yoksa art arda mı verilmeli?

Problem çözmeyi destekleyen anlamlı bir öğrenme için, öğrenci sunulan sözlü bilgilerden sözlü temsil, sunulan görsel bilgilerden de görsel temsil oluşturmalı ve aynı zamanda bunlar arasındaki referans bağlantıları da kurmalıdır.

Burada iki tür rolden bahsediliyor ;deneyimin ve yeteneğin rolü.

Deneyimin Rolü:

Öğrenenin önemli bir karakteristiği konu ile ilgili ön bilgisidir. Konu özelinde az bilgisi olanlar düşük deneyimli öğrenciler, çok bilgisi olanlar yüksek deneyimli öğrenenlerdir.

Burada eş zamanlı anlatımda her iki grupta da benzer problem çözme becerisi bekleniyor.

Art arda sunumda düşük deneyimliler düşük problem çözme becerisi beklenirken, yüksek deneyimlilerde problem çözme becerisinde düşme beklenmiyor, çünkü daha önce bildiklerini transfer edebiliyorlar.

Yeteneğin Rolü:

İkinci önemli özellik ise öğrenenin öğrenme ortamında sahip olduğu bilişsel yetenek.

Görsel ve metinden öğrenme kişinin sahip olduğu sözel ve uzamsal yetenekle ilgilidir. Uzamsal yeteneğin bir çok yönü vardır, bu makalede üzerinde durulan uzamsal görselleştirme.

Uzamsal görselleştirme zihinsel olarak objelerin yönünü değiştirme ya da katlama, 2’ye ya da 3’e katlama ve ortaya ne çıkacağını tahmin edebilme.

Kit of Factor Referenced Tests for Cognitive Factors (French, Ekstrom, & Price, 1963). 

Bu deneyin amacı hangi öğrencilerin bilimsel anlamlı bir öğrenme için gerekli olan zihinsel bağlantıları kurduğunu öğrenmek ve görsel ve anlatımdan öğrenme için gerekli olan uzamsal bilgi sürecini belirlemek.

Deney 2	Katılımcılar	Materyal
Uzamsal yeteneği yüksek ya da düşük olan düşük deneyime sahip öğrenciler solunum sisteminin nasıl çalıştığını öğrendiler. Deney 1’deki gibi görsel ve sözel sunumları aynı anda, art arda almış veya hiç almamışlardır.	İnsan anatomisi hakkında kapsamlı ön bilgiye sahip olmayan 97 üniversite öğrencisi.	Öğrenci anketi, problem çözme testi ve iki uzamsal yetenek testi. Bilgisayar tabanlı materyaller yaklaşık 45 sn süren bir animasyon ve 100 saniyelik bir anlatı sunan iki bilgisayar programı.

Deney 2’de ise 1. deneyin aynısı yapılıyor, 1. deneyde art arda grupta fark olmadığı için bu sefer sadece görsel ardından anlatım yapılıyor.

Solunum sistemi anlatılıyor bu sefer.

İnsan anatomisi hakkında bilgisi olmayan 97 üniversite öğrencisi

bir kısmı eş zamanlı sunum

1 kısmı art arda sunum

bir de kontrol grubu var

Kağıt kalem materyallerinde tek sayfadan oluşan katılımcıların solumun sistemi bilgisini ölçen anket

Problem çözme testi: 7 sayfa soru cevap

1. deneydeki gibi iki uzamsal yetenek testi

Bilgisayar testinde ise: 45 sn animasyon-100 kelime anlatım var 3 kere tekrarlanıyor

eş zamanlı sunum 2 dk. sürüyor, art arda sunum 4 dk. 

Süreç: 1-3 kişilik gruplarda önce anket yapılıyor.

Sonra sunumu alıyorlar, bilgiler ortaokul fen kitabından alınmış

Sonra belirli bir süre içinde problem çözme testine verebildikleri kadar çok cevap veriyolar.

son olarak öğrencilere uzamsal yetenek testi yapılıyor.

Burada da yakınlık ilkesini doğrulayan sonuçlar çıkıyor. Eş zamanlı sunumu alanlar problem çözmede daha başarılılar,.

eş zamanlı sunumu alan yüksek yetenekli öğrenciler problem çözme testinde yüzde 50 daha başarılılar.

Sonuç: 

• İlk olarak, bu sonuçlar yakınlık ilkesinin sağlam bir tekrarını sağlar.
• Her iki deneydeki yeni bulgu, yakınlık etkisinde uzamsal yeteneğin rolü.

2-A Generative Theory of Textbook Design: Using Annotated Illustrations to Foster Meaningful Learning of Science Text (Mayer, Steinhoff, Boyer, 1995).

Anlamlı öğrenme bir sistemin görsel ve sözlü temsilleri arasında bağlantı kurmayı gerektirir. 

Hipotez 1: Metinle birlikte görsel alan öğrenciler, görsel ve metni ayrı ayrı alan öğrencilere göre problem çözmede daha başarılıdır.

Hipotez 2: Bu etki düşük deneyime sahip öğrencilerde daha yüksek olacaktır.

Ders Kitabının Üretken bir teorisi: Bilimsel bir metnin anlamlı öğrenimini desteklemek için açıklamalı resimler kullanma

Kitapların 3’te 1’i görsellere ayrılmış olsa da bu görsellerin %85’i dekoratif amaçlı.

Bu çalışma pompa deneyinin bir adım ilerisi olarak düşünebilir. Yıldırımın nasıl oluştuğuna dair açıklamalı resimlerin rolünü inceleyerek öğrenmede açıklamalı resimlerin rolüne bakar.

Bu çalışmanın temelinde anlamlı öğrenmenin bir sistemin görsel ve sözlü temsilleri arasında bağlantı kurarak gerçekleşeceği vardır.

Üretken teori başlangıçta metne okuyucu tabanlı yardımcılar oluşturan öğrenme stratejileri ile ilgili araştırmalar yapsa da, bu çalışma üretken teoriyi okuyucularda üretici öğrenme stratejileri sağlayan açıklamalı resimlerle genişletilmiştir.

Üretken bir ders tasarımı teorisinde öğrenme, öğrenenlerin bilgi parçaları arasında bilişsel bağlantıları seçip inşa ettikleri yapıcı bir süreç olarak görülür.

Bu çalışmada öğrenenlerin metin ve görsel aynı anda hafızada tutulduğunda sözel ve görsel arasındaki bağlantıyı en iyi şekilde kurduklarını öne sürüyorlar. Ayrı sayfalar yerine aynı sayfada olmalı, bitişik olmalı.

2 tahmin yapmışlar:

a- Metinle bütünleştirilmiş görsel alan öğrenciler, görsel ve metni ayrı ayrı alan öğrencilere göre problem çzöme soruları için daha fazla çözüm üreteceklerdir.

b- Bu etkiler az deneyimli öğrencilerde daha yüksek olacaktır. Bunun için 3 deney tasarlamışlar.

Deney 1-2	Katılımcılar	Materyal
Deney 1’de deneyimsiz öğrenenler için metin tasarımı ilkesi problem çözme performansını yüzde 50 artırmıştır. Deney 2’de yeni teorik konunun düşük ve yüksek deneyime sahip öğrenciler için eşit derecede güçlü olup olmadığına bakılmıştır.	Deney 1: 14 düşük deneyime sahip öğrenci bütünleşik grup 14 düşük deneyime sahip öğrenci ayrı grup Deney 2: 14 düşük – 14 yüksek deneyime sahip öğrenci bütünleşik grup 14 düşük-14 yüksek deneyime sahip öğrenci ayrı grup	Konu anketi,  integrated kitapçık,  separated kitapçık, 4 problem çözme transfer kağıdı.

Deney 1 ve 2

Deney 1’de metin tasarım ilkesinin deneyimsiz öğrencilerin problem çözme performansını yüzde 50 artırdığını görmüşler.

Bu sonucu doğrulamak için Deney 2 yapılmış.

Deney 2’de yeni olarak bakılan durum bu etkinin düşük ve yüksek deneyime sahip öğrenciler için aynı olup olmadığı.

Yöntem:

Deney 1’de 14 düşük deneyimli öğrenci bütünleşik grupta, 14 düşük deneyime sahip öğrenci ayrı grupta yer almış.

Deney 2’de 14 düşük deneyim ve 14 yüksek deneyim bütünleşik grupta.

14 düşük – 14 yüksek ayrı grupta yer almış.

Konular psikoloji konu havuzundan seçilmiş

Düşük deneyimli sayılmak için meteoroloji bilgilerini 5 ölçekli ankette çok az olarak seçmiş olmaları gerekiyor. Yüksek deneyim ise soğuk cephe nedir sorusuna doğru cevap vermek gerekiyor.

Materyaller: Konu anketi: meteoroloji bilgilerini ölçen

Bütünleşik kitapçık: 2 sayfa dosyada birleştirilmiş, 600 kelimelik bir pasaj ve 5 görsel var pasajla ilgil. Her görsel ilgili pasatgrafın yanına. Aynı zamanda her görselin altında açıklayıcı yazı var tanım yapan/neden-sonuç anlatan (48 kelime) ve her görsel anahtar sözcüklerle etiketlenmiş (Toplam 30 kelime)

Ayrı kitapçık: 2 sayfa ayrı dosyada, 600 kelimelik bir metin ayrı sayfada 5 görsel, ama açıklayıcı yazı ya da etiket yok.

Problem çözme transfer testinde yıldırımla ilgili sorular soruluyor.

Önce anket yapılıyor, sonra düşük ya da yüksek olarak ayrılıyorlar. Bütünleşik grup 5 dk inceliyor kitapçığı ayrı grup 5 dk okuyor sonra 1,5 dk görsellere bakıyor.

Problem çözme testleri veriliyor.

Sonuç: 1 tahmin tutarlı: bütünleşik sunum öğrencilerin zihinsel model oluşturmasına yardım ediyor

2. tahmin: bütünleşik grupta düşük deneyim daha doğru cevaplar verirken, ayrı grupta ikisi de aynı orandadır.

Deney 3	Katılımcılar	Materyal
Problem çözme becerisinin görsellerin bitişik olmasından mı yoksa tekrardan mı kaynaklandığını anlamak için yapılmıştır.	14 öğrenci bütünleşik grup 14 öğrenci ayrı grup	metnin yanına yerleştirilmiş açıklamalı resimler (açıklamalı yakın),  açıklamalı resimler ayrı bir sayfada (açıklamalı-uzak), metnin yakınına yerleştirilmiş açıklamasız resimler (açıklamasız yakın) açıklamasız resimler ayrı bir sayfada (açıklamasız-uzak)  almışlardır, ardından problem çözme transferini ölçen testler yapılmıştır.

Deney 3: Deney 1 ve 2 düşük deneyime sahip öğrencilerin problem çözme becerisinde bütünleşik grupta daha iyi olduklarını göstermiştir.

Bu yüzden deney 3’te düşük deneyime odaklanmışlardır. Burada Denet 1 ve 2 ile ilgili sorun bütünleşik ve ayrı görseller 2 değişkenden etkilenir:

Açıklamalı resimler ve resimlerin yerleştirilmesi

Bu problemi çözmek için 3. deney yapılyor kitapçıkta.

Metnin yanına yerleştirilmiş açıklamalı resimler (açıklamalı yakın)

açıklamalı çizimler ayrı bir sayfada

açıklamasız metnin yanına yerleştirilmiş resimler

açıklamasız görsel ayrı bir sayfada

Konu anketini yapmışlar, 4 problem çözme testi aynı

Burada ilave olarak 4 kitapçık var

5 dk okumuşlar, aynı grup 5 dk oku, 1-5 dk görsellere bakmış

Metnin yanına yerleştirilmiş açıklamalı resimler alan grup diğer gruplardan daha fazla soruya cevap vermiştir.

Üç deneyin sonunda öğrencilerin yaklaşık %50 oranında daha fazla problem çözebildiği görülmüştür, görseller açıklama içerdiğinde ve metinle aynı sayfada olduğunda daha fazla problem çözebiliyor.

Kaynaklar

Magner, U. I. E., Glogger, I., & Renkl, A. (2014). Which features make illustrations in multimedia learning interesting? Educational Psychology, 36(9), 1596–1613. doi:10.1080/01443410.2014.93317

Mayer, R. E., & Sims, V. K. (1994). For whom is a picture worth a thousand words? Extensions of a dual-coding theory of multimedia learning. Journal of Educational Psychology, 86(3), 389–401.

Mayer, R.E., Steinhoff, K., Bower, G. et al. A generative theory of textbook design: Using annotated illustrations to foster meaningful learning of science text. ETR&D 43, 31–41 (1995).