Mayer ve Çoklu Ortam Tasarım İlkeleri

Multimedia nedir?

Multi kelimesinin anlamı birden çok şeklinde ifade edilebilir. Medya dediğimizde ise bir şeyi iletmek için araç veya aracı olarak tanımlanabilir.

Multimedia Çoklu ortam; metin, görüntü, grafik, çizim, ses, video ve animasyonların bilgisayarda gösterilmesi, dosyalarda saklanması, bilgisayar ağından iletilmesi ve sayısal olarak işlenmesi ile ilgili bir kavramdır. Çoklu ortam dediğimiz zaman, çeşitli türdeki bilgi kaynaklarının bir arada olması anlaşılmaktadır.

BİT’in eğitim ortamları için sunduğu önemli kavramlardan biri çoklu ortam öğrenmedir. Çoklu ortamda yazı, grafik, fotoğraf, hareketli gerçek görüntü (video), canlandırma (animasyon), ses, müzik gibi veri türleri bulunmaktadır. Mayer (2009) çoklu ortamı, bir öğretim materyalinin resim ve metinle desteklenerek birden farklı formatta sunulması olarak tanımlamıştır. Eğitimde bu ortamların oluşturulmasında teorik altyapıların kullanılması önem arzetmektedir. Çoklu ortam öğrenmenin teorik altyapısı Mayer (2009) tarafından Çoklu Ortam Öğrenme Bilişsel Teorisi ile açıklanmıştır. Mayer Çoklu Ortam Öğrenme Bilişsel Teorisi’ni Çalışan Bellek Kuramı, Bilişsel Yük Kuramı ve İkili Kodlama Kuramına dayandırmıştır (Kılıç, 2013). Çalışan bellek, bilişsel görevler yerine getirilirken bilgiyi geçici olarak tutan ve düzenleyen bir sistem olarak tanımlanan bir bellek tipidir (Cangöz, 2011). Çalışan bellek kuramına göre öğretim ortamında öğrenmenin gerçekleşebilmesi için gerekli olan tüm bilişsel işlerle, çalışan bellek ilgilenmektedir (Kablan ve Erden, 2008). Bu nedenle çalışan belleğin bireyin öğrenme başarısında oldukça belirleyici olduğu ve öğrenim hayatı boyunca bütün öğrenme alanlarını etkilediği belirtilmektedir (Altun ve Çevik, 2012).

Mayer’in Çoklu Ortam Öğrenme Bilişsel Teorisi’ni oluştururken yararlandığı bir diğer teori ikili kodlama kuramıdır (Sorden, 2012, akt. Yünkül, 2018). Bilgiyi işleme sürecine dayanan bu kurama göre bellek sözel ve görsel iki alt sisteme ayrılmıştır (Spector vd., 2007). İnsan belleği bilgiyi işlerken ikili kodlama (görsel ve sözel) yapabilir, fakat bu süreçte kodlamalardan biri daha baskındır (Solso, Maclin ve Maclin, 2008).

Mayer (2009), öğretimde kullanılan çoklu ortam materyallerinin nasıl daha iyi tasarlanacağı sorusuna buldukları cevapla bahsedilen üç kurama dayanarak Çoklu Ortam Öğrenme Bilişsel Teorisini geliştirmiştir (Rey ve Steib, 2013). Çoklu Ortam Öğrenme Bilişsel Teorisine göre öğretim tasarımı yapılırken İkili Kanal, Sınırlı Kapasite ve Aktif İşleme teorileri dikkate alınmalıdır (Mayer, 2009). İki kanal teorisine göre insanlar sözel/işitsel (konuşma, sesler vb.) ve görsel bilgiyi (yazılı metin, resim vb.) işleme görevi olan iki ayrı kanala sahiptir. Örneğin bir öğrenci sesli anlatım içeren bir video izlediğinde, görsel kanal videoya ait resimleri işlerken, sözel/işitsel kanal ise sesleri işler. Bu kuram ikili kodlama kuramına dayanmaktadır. Sınırlı kapasite teorisine göre göre insan belleğinin birim zamanda her bir kanalda (görsel ve işitsel) işleyebileceği bilgi miktarı sınırlıdır (Yünkül, 2018).

Bilişsel değişime odaklanan öğrenme kuramları ve çoklu ortam alanında yapılan araştırma bulgularından yola çıkan Mayer (2009), teknoloji tabanlı öğretimsel çoklu ortam tasarımına yol gösterici Bilişsel aşırı yüklenmeyi azaltmak ve yönetmek için 12 ilkeden söz etmektedir. Aşağıdaki tablo da bunlar kategorize edilerek sunulmuştur.

Kaynakça

Altun, A. ve Çevik, V. (2012). Çoklu ortam tabanlı bir görev ile çalışma belleğinin ölçülmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı 1, 32-40.

Cangöz, B. (2011). Öğrenme ve Bellek: Temel ilkeler, süreçler ve işlemler. Anı Yay. Ankara.

Kablan Z. ve Erden M. (2008). “Bilişsel Yük Kuramına Göre Çoklu Ortam Öğretim Materyallerinin Tasarım İlkeleri”, Çağdaş Eğitim, 33, 5-10.

Kılıç E. (2013). Öğretim Teknolojilerinin Temelleri: Teoriler, Araştırmalar, Eğilimler, Editörler:Çağıltay K. ve Göktaş Y., Pegem Yay., Ankara.

Mayer, R. E. (2009). Multimedia learning (2. Baskı). New York, USA: Cambridge University Press.

Spector J.M., Merril M.D., Merrienboer J.V. ve Driscoll M.P. (2007), Handbook of research on educational communications and technology, New York, LEA Yay.

Yünkül, E. (2018). Çoklu Ortam Öğrenme ile İlgili Öğrenen Görüşleri. Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute 21(40) 255-269.